Bakanlar; Bologna Süreci'nin sosyal boyutunun önemini yinelediler. Rekabet gücünü arttırma ihtiyacı ile Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın sosyal özelliklerini geliştirme hedefi arasında; sosyal uyumu arttırmaya ve cinsiyet eşitsizliklerini azaltmaya yönelik bir denge kurulmalıdır. Bu bağlamda, Bakanlar yükseköğretimin bir kamu sorumluluğu ve kamu yararı olduğunu yinelemişlerdir. Uluslararası akademik iş birliği ve değişimler konusunda akademik değerlerin sürmesi gerektiğini de vurgulamışlardır.
Bakanlar, Bologna Süreci çerçevesinde Avrupa'yı daha sıkı iş birliği ve ileri çalışmalar yapmaya çağıran ve daha nitelikli ve yüksek istihdam oranıyla sürdürülebilir ekonomik gelişmeyi sağlayabilen "dünyanın en dinamik ve rekabet gücü en yüksek bilgi–temelli ekonomisi yapmayı amaçlayan Avrupa Konseyi'nin Lizbon (2000) ve Barselona (2002) toplantılarının kararlarını dikkate almışlardır.
Bakanlar, Bologna İzleme Grubu tarafından Bologna Sürecinin Prag ve Berlin arasındaki gelişimi üzerine yayınlanan İlerleme Raporu'nu açıklamışlardır. Prag ve Berlin arasında çalışma programının bir parçası olarak bazı üye ülkeler, yükseköğretim kurumları, öğrenciler ve bazı kuruluşlar tarafından düzenlenen seminerlerin sonuçlarının yanı sıra, AÜB tarafından hazırlanan Trends III Raporu'nu da ele almışlardır. Bakanlar, Bologna süreci ilkelerinin uygulanmasında kaydedilen ilerlemenin kanıtı olan Ulusal Raporları açıklamışlar ve son olarak da Avrupa Komisyonu ve Avrupa Konseyi'nden sürecin uygulanmasına destek verdiklerine ilişkin gelen mesajlara dikkat çekmişlerdir.
Bakanlar, ülkelerindeki yükseköğretim ve araştırma sistemleri arasındaki sıkı bağları korumak için her türlü çabanın gösterilmesi gerektiği konusunda görüş birliğine varmışlardır. Kurulmakta olan Avrupa Yükseköğretim Alanı, Avrupa Araştırma Alanı ile olan iş birliğinden faydalanacak ve böylece Bilgi Avrupa'sının temelini güçlendirecektir. Amaç, Avrupa'nın farklı geleneklerinden kaynaklanan kültürel zenginliğini ve dil çeşitliliğini korumak ve Avrupa Yükseköğretim Kurumları arasında iş birliğini artırarak sosyal ve ekonomik gelişim ile yenilik potansiyelini teşvik etmektir.
Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın gelişmesinde yükseköğretim kurumları ve öğrenci organizasyonlarının temel bir rolü olduğunu kabul etmektedirler. Yükseköğretim kurumları, Avrupa Üniversite Birliği'nin Graz Konferansı'nda verdiği mesajın, Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği'nin katkılarının ve Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleriyle olan görüşmelerinin altını çizmişlerdir.
Bakanlar, dünyanın diğer bölgelerinden Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın gelişmesine gösterilen ilgiyi takdirle karşılamış ve özellikle de Bologna Süreci'ne henüz katılmamış olan Avrupa ülkelerinin temsilcilerinin katılımı kadar, konferansta misafir olarak bulunan Latin Amerika ve Karayipler Yükseköğretim Ortak Alanı üyeleri (EULAC) ile Avrupa Birliği İzleme Komitesi'nin katılımından memnuniyet duymaktadır.
İlerleme
Bakanlar, Prag Yükseköğretim Zirvesi'nden bu yana karşılaştırılabilirliğin ve uyumun artırılması, yükseköğretim sistemlerinin daha şeffaf hale getirilmesi ve Avrupa yükseköğretim kalitesinin kurumsal ve ulusal düzeylerde geliştirilmesi için atılan adımları memnuniyetle karşılamışlardır. Yükseköğretim kurumlarının, öğrencilerin ve diğer tüm ortakların bu konudaki iş birliği ve kararlılıkları da takdirle karşılanmıştır.
Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Alanını kurmada Bologna Sürecinin tüm maddelerinin öneminin altını çizerken, çabaların kurumsal, ulusal ve Avrupa düzeyinde artırılması gerektiğini de vurgulamışlardır. Ancak, sürece hız kazandırmak amacıyla gelecek iki yıl için orta vadeli öncelikleri gerçekleştirme konusunda kararlıdırlar. Etkin kalite güvencesi sistemini geliştirmek, iki aşamaya dayanan sistemin etkili kullanımını güçlendirmek ve çalışma süreleri ile derece tanıma sistemini geliştirmek üzerine çabalarını yoğunlaştıracaklardır.
Kalite Güvencesi
Avrupa Yükseköğretim Alanı kurulmasının temelinde yükseköğretimin kalitesi yatmaktadır. Bakanlar, kurumsal, ulusal düzeylerde ve Avrupa düzeyinde kalite güvencesinin daha da geliştirilmesi konusunda kararlıdırlar. Kalite güvencesi konusunda ortak kriterler ve metodolojiler geliştirme ihtiyacını vurgulamışlardır.
Ayrıca, kurumsal özerklik ilkesine uygun olarak, yükseköğretimde kalite güvencesi için temel sorumluluğun kendi kurumlarına dayandığını ve bunun da ulusal kalite çerçevesinde akademik sistemin gerçek anlamda hesap verebilir olması yolunda temel teşkil ettiğini vurgulamışlardır.
Bu nedenle, 2005'e kadar ulusal kalite güvence sistemlerinin aşağıdakileri içermesi hususunda görüş birliğine varılmıştır:
• İlgili kurum ve kuruluşların sorumluluklarının tanımı
• Kurumların veya programların, iç değerlendirme, dış inceleme, öğrencilerin katılımı ve sonuçların yayımını da içerecek şekilde değerlendirilmesi
• Sertifikasyon, Karşılaştırılabilir prosedürler veya akreditasyon sistemi
• Uluslararası katılım, iş birliği ve ağ oluşturma
Avrupa düzeyinde ise Avrupa Üniversiteler Birliği (EUA), Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği (EURASHE) ve Avrupa Öğrenci Birlikleri (ESIB) işbirliğiyle, kalite güvencesi konusunda ortaklaşa kabul edilmiş standartlar, prosedürler ve ilkeler belirlenmesi, kalite güvencesi için yeterli bir emsal inceleme sistemi ve/veya yeterli sayıda akreditasyon kuruluşu geliştirmeye uygun yolların araştırılması ve bunların 2005 yılında İzleme Grubu aracılığıyla Bakanlara rapor edilmesi için Bakanlar üyeleri aracılığıyla ENQA'ya çağrıda bulunmuşlardır. Gerekli hesap diğer kalite güvencesi kuruluşlarından alınacaktır.
Derece yapısı: İki Aşamaya Dayalı Sistemin Uygulanması
Bakanlar, Bologna Bildirisi'nde iki aşamalı sistemde olan kararlılıklarının ardından, Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın kapsamlı olarak yeniden yapılandırılmasından dolayı memnuniyet duyduklarını ifade etmişlerdir. Tüm Bakanlar, ülkelerinde 2005'e kadar iki aşama sisteminin uygulanmaya başlanmış olacağına dair taahhütte bulundular.
Bakanlar, kaydedilen ilerlemenin pekiştirilmesinin, ve kurumlar içi ve kurumlar arası diyalogu güçlendirmek suretiyle yeni kalifikasyonların anlaşılmasının ve kabul edilmesinin önemini vurgulamaktadırlar.
Bakanlar, yükseköğretim sistemleri için, kalifikasyonları çalışma yükü, seviye, öğrenim sonuçları, yeterlilik ve profil olarak tanımlamaya yönelik karşılaştırılabilir ve uyumlu bir kalifikasyonlar çerçevesi geliştirmeleri yolunda üye Devletleri teşvik etmektedirler. Ayrıca, Avrupa Yükseköğretim Alanı için bir kalifikasyonlar çerçevesi geliştirmeyi taahhüt etmişlerdir.
Bu çerçeve içinde, derecelerin farklı tanımlanmış sonuçları olmalıdır. Birinci ve ikinci aşama dereceleri; kişisel, akademik ve iş piyasası ihtiyaçlarına cevap vermek için farklı oryantasyon ve yapıları bünyesinde bulundurmalıdır. Lizbon Tanıma Konvansiyonu'na göre birinci aşama dereceleri ikinci aşama programlarına girişe olanak vermelidir. İkinci aşama derecelerinin ardından da doktora çalışmasına başlamak mümkün olmalıdır.
Bakanlar İzleme Grubu'nu Avrupa Yükseköğretim Alanı için kısa süreli yükseköğrenimin kalifikasyonlar çerçevesiyle ilişkilendirilip ilişkilendirilmemesi ya da ilişkilendirilmesi durumunda bunun nasıl yapılabileceğinin incelemesi için çağrıda bulunmuştur.
Bakanlar, yetenekler esas alınarak, yükseköğretimin herkesçe ulaşılabilir olması konusundaki kararlılıklarını vurgulamaktadırlar.
Hareketliliğin Teşvik Edilmesi
Avrupa Yükseköğretim Alanı oluşturulmasının altında yatan temel neden, öğrencilerin, akademik ve idari personelin hareketliliğini sağlamaktır. Bakanlar; hareketliliğin siyasal, sosyal ve ekonomik olduğu kadar, akademik ve kültürel açıdan önemini de vurgulamışlardır. Son toplantılarından beri, Avrupa Birliği programlarının da desteği sayesinde hareketliliğin artmasından dolayı memnuniyetlerini ifade etmişler ve öğrenci dolaşımı ile ilgili istatistiksel verilerin kapsam ve kalitesini artırmak için gerekli tüm adımların atılması konusunda görüş birliğine varmışlardır.
Avrupa Yükseköğretim Alanı içinde hareketliliğin önündeki tüm engelleri kaldırmak için gerekli tüm çabayı göstereceklerini yinelemişlerdir. Bakanlar, öğrenci hareketliliğini artırmak amacıyla ulusal kredi ve bağışların aktarılabilirliği için gerekli adımları atacaklardır.
Krediler Sisteminin Kurulması
Bakanlar, öğrenci hareketliliği ve uluslararası müfredat geliştirmede Avrupa Kredi Transfer Sisteminin (AKTS) rolünü oynadığını vurgulamışlardır. AKTS'nin ulusal kredi sistemleri için giderek genelleştirilmiş bir temel haline geldiğini belirtmişlerdir. AKTS'nin yalnızca bir transfer sistemi değil, kurulmakta olan Avrupa Yükseköğretim Alanı içinde tutarlı bir şekilde uygulanacak bir biriktirme sistemi haline gelmesi yolundaki hedefleri teşvik etmişlerdir.
Derecelerin Tanınması: Kolay Okunabilir ve Karşılaştırılabilir bir Sistemin Kabul Edilmesi
Bakanlar, Bologna Süreci'ne katılan tüm ülkelerin onaylaması gereken Lizbon Tanıma Anlaşması'nın önemini vurgulamış ve bu Anlaşmanın daha yaygın olarak uygulanması yolunda Ulusal Yetkililerle birlikte ENIC ve NARIC ağlarına çağrıda bulunmuşlardır.
2005 yılı itibariyle mezun olacak her öğrencinin otomatik olarak ücretsiz olarak Diploma Eki alması hedefini belirlemişlerdir. Bu Ek, yaygın olarak konuşulan Avrupa dillerinden birinde yayınlanmalıdır.
Diploma Eki'nin tam kullanımı için kurumlara ve işverenlere başvurulacaktır. Böylelikle, istihdamı geliştirmek ve daha ileri çalışmalarda akademik tanınmayı kolaylaştırmada şeffaflık ve yükseköğrenim derece sistemlerinin esnekliği ve şeffaflıktan faydalanmak mümkün olacaktır.
Yükseköğretim Kurumları ve Öğrencileri
Bakanlar, yükseköğretim kurumlarının ve öğrencilerin Bologna Süreci konusundaki kararlılıklarını memnuniyetle karşılamakta ve Sürecin uzun vadede başarılı olması için bütün tarafların etkin katılımına ihtiyaç duyulduğu gerçeğini kabul etmektedirler.
Güçlü kurumların ekonomik ve toplumsal gelişime yapabilecekleri katkının bilincinde olan Bakanlar, kurumların kendi iç düzenlemeleri ve yönetimlerine ilişkin karar verme konusunda yetki sahibi olmaları gerektiğini kabul etmektedirler. Bakanlar ayrıca, reformların temel kurumsal görev ve süreçlere entegresinin tam olarak sağlanması konusunda kurumlara çağrıda bulunmaktadırlar.
Bakanlar, öğrenci birliklerinin Bologna Süreci'ndeki yapıcı katılımlarına dikkat çekmiş ve gelecekteki faaliyetlere öğrencileri erken safhalarda ve sürekli olarak dahil etmenin gerekliliğini vurgulamışlardır. Bakanlar, Bologna Sürecine öğrenci kuruluşlarının yaptığı yapıcı katılımı vurgulamışlar ve öğrencilerin daha sonraki faaliyetlerin erken safhalarında sürekli katılımının gerekliliğinin altını çizmişlerdir.
Öğrenciler yükseköğretim idaresinin tam ortaklarıdır. Bakanlar, öğrenci katılımını sağlamak amacıyla Avrupa Yükseköğretim Alanı içinde gerekli tüm ulusal yasal önlemlerin alındığını belirtmişlerdir. Ayrıca, yükseköğretim yönetiminde mevcut öğrenci katılımını artırmak için çeşitli yollar araştırması için kurumlara ve öğrenci kuruluşlarına çağrıda bulunmuştur.
Bakanlar, öğrenciler için uygun çalışma ve yaşam koşullarının gerekliliğini vurgulamışlardır. Böylelikle öğrenciler sosyal ve ekonomik geçmişleriyle ilgili engeller olmaksızın çalışmalarını makul sürede başarıyla tamamlayabileceklerdir.
Yükseköğretimde Avrupa Boyutunu Artırmak
Bakanlar; Prag'da yaptıkları çağrının üzerine, içeriği, yönlendirmesi veya düzenlemesi Avrupa'ya özgü ek modüller, dersler ve müfredatın hazırlandığını belirtmişlerdir.
Çeşitli Avrupa ülkelerindeki yükseköğretim kurumları tarafından, birinci, ikinci ve üçüncü seviyeler için birleştirilmiş çalışma programları ve ortak dereceler geliştirilmesi yolunda akademik kaynakların ve kültürel geleneklerin bir araya getirilmesi için girişimler de bulunulduğuna dikkat çekmişlerdir.
Bunun yanı sıra, yurtdışında ortak derece programları kapsamında tatmin edici bir süre öğrenim görmenin olduğu kadar, yeterli düzeyde dil öğrenme gerekliliğinin de altı çizilmiştir. Böylelikle, öğrenciler Avrupalı kimliği, vatandaşlığı ve istihdamı konularında potansiyellerini tam olarak kullanabileceklerdir.
Bakanlar, ulusal düzeyde bu derecelerin tanınması ve yerleşmesi önündeki tüm yasal engellerin kaldırılması ve ortak derecelerle sonuçlanan bütünleştirilmiş müfredatta yeterli kalite güvencesinin oluşumu ve geliştirilmesini destekleme konusunda görüş birliğine varmışlardır.
Avrupa Yükseköğretim Alanı'nı Cazip Hale Getirmek
Bakanlar, Avrupa yükseköğretiminin açıklığının ve çekiciliğinin artırılması konusunda hemfikirdirler. AB'ye ve Bologna Süreci'ne üye olmayan ülkelerden gelen öğrenciler için burs programları hazırlama konusunda hazır olduklarını ifade etmişlerdir.
Bakanlar, yükseköğretimde milletlerarası değişimlerin akademik kalite ve akademik değerler temelinde idare edilmesi gerektiğini belirtmiş ve bu amaç doğrultusunda uygun her forumda çalışma yapılacağı konusunda görüş birliğine varmışlardır. Uygun koşullardaki böyle bir foruma sosyal ve ekonomik ortaklar da dahil edilmelidir.
Bologna seminer ve konferanslarını dünyanın diğer bölgelerinden gelen temsilcilere açarak, bu bölgelerle işbirliği yapılmasını teşvik etmektedirler.
Hayat Boyu Öğrenme
Bakanlar, hayat boyu öğrenmeyi hayata geçirmede yükseköğrenimin katkısının altını çizmişlerdir. Bu hedefi gerçekleştirme yolunda ulusal politikalarını uyarlama ve Yükseköğretim Kurumları ile konuyla ilgili tüm kuruluşları hayat boyu öğrenmenin tanınması da dahil olmak üzere, yükseköğretim seviyesinde hayat boyu öğrenme olanaklarını geliştirme konusunda teşvik etmek amacıyla çeşitli adımlar atılmıştır. Bunun, yükseköğretim faaliyetinin ayrılmaz bir parçası olması gerektiği de vurgulanmıştır.
Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Alanı için kalifikasyonlar çerçevesiyle ilgili çalışanları esnek öğrenme yolları, olanakları ve teknikleri kapsamaları ve AKTS kredilerinin uygun bir şekilde kullanılmasını sağlamaları için çağrıda bulunmuştur.
Tüm vatandaşların, yetenekleri ve beklentileri doğrultusunda, yükseköğretime doğru ve yükseköğretim bünyesinde hayat boyu öğrenme yollarını takip edebilmeleri için fırsatlar yaratılması gerektiğini vurgulamışlardır.
Ek Faaliyetler
Avrupa Yükseköğretim Alanı ve Avrupa Araştırma Alanı- Bilgi Temelli Toplumun Temel Taşları-
Avrupa Yükseköğretim Alanı ve Avrupa Araştırma Alanı arasında daha sıkı bağlar kurmanın ve Avrupa çapında yükseköğretimin ayrılmaz bir parçası olan araştırmanın öneminin bilinciyle, Bakanlar, Bologna Sürecinde yükseköğretimin mevcut iki temel aşamanın yanı sıra, üçüncü aşama olan doktora düzeyini de içermesinin gerekliliğini ifade etmişlerdir. Bakanlar, araştırma ile araştırma eğitiminin önemini ve yükseköğretimin kalitesinin korunması ve geliştirilmesi ve daha da genel olarak Avrupa yükseköğretiminin rekabet gücünün artırılması için disiplinler arası eğitim teşvik edilmesinin altını çizmişlerdir. Doktora ve doktora sonrası düzeylerde hareketliliğin artırılması için çağrıda bulunmuşlar ve doktora çalışmaları ve genç araştırmacıların eğitimi konusunda iş birliği yapmaları için ilgili kurumları teşvik etmektedirler.
Bakanlar, Avrupa Yükseköğretim Kurumları'nı daha cazip ve daha etkin bir ortak haline getirmek için gerekli çabayı göstereceklerdir. Bu nedenle, Bakanlar Yükseköğretim Kurumları'ndan araştırmanın teknolojik, sosyal ve kültürel değişim ve toplum ihtiyaçlarına cevap verme konusundaki rolünü artırmaya çağırmıştır.
Bakanlar, bu hedeflerin gerçekleştirilmesinin önünde engeller olduğunu ve bunların yalnızca Yükseköğretim Kurumları tarafından çözülemeyeceğini bilmektedir.
Son olarak, Bakanlar mükemmeliyete ulaşılması ve Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın temel taşlarından biri haline gelinmesini teşvik etmek amacıyla, doktora seviyesindeki ağların desteklenmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Durum Tespiti
2010 yılı için belirlenen hedeflere ulaşma yolunda Bologna Süreci'nde kaydedilen ilerlemeyi tespit etmek için birtakım önlemlerin alınması beklenmektedir. Bir ara durum tespiti yapılarak Sürecin aslında nasıl ilerlediği konusunda güvenilir bilgi elde edilebilir ve gerekli önlemlerin alınması sağlanabilir.
Bakanlar, 2005 yılındaki zirve için envanter düzenleme ve yapılan ilerlemeye ve gelecek iki yılda gerçekleştirilmesi beklenen orta vadeli önceliklerin uygulanmasına ilişkin detaylı raporlar hazırlanması içi İzleme Grubu'nu görevlendirmişlerdir.
• Kalite güvencesi
• İki-aşamalı sistem
• Derecelerin ve çalışma sürelerinin tanınması
Katılımcı ülkeler ayrıca, Bologna Süreci hedefleriyle ilgili olarak yükseköğretimde araştırma için gerekli bilgiye erişim sağlayacak şekilde kendilerini hazırlamalıdırlar. Devam halindeki araştırma ve araştırma sonuçları üzerine veri bankalarına erişim kolaylaştırılmalıdır.
İzleme
Yeni Üyeler
Bakanlar, Prag Bildirisindeki üyelik başvurularına ilişkin maddeyi aşağıdaki şekilde değiştirmenin gerekli olduğuna inanmaktadır:
Avrupa Kültür Konvansiyonu'na taraf ülkeler Bologna Süreci hedeflerini kendi yükseköğretim sistemlerinde uygulamaya gönüllü olduklarını bildirdikleri takdirde Avrupa Yükseköğretim Alanının üyesi olmaya uygun olabilirler. Başvurularında, deklarasyonda yer alan hedefleri ve ilkeleri ne şekilde uygulayacakları bilgisi yer almalıdır.
Bakanlar, Arnavutluk, Andora, Bosna Hersek, Vatikan, Rusya, Sırbistan- Karadağ, Makedonya'nın üyelik taleplerini kabul ederek Süreci 40 Avrupa Ülkesine doğru genişletmiştir.
Bakanlar, Bologna Süreci üyeliğinin tüm taraf devletler için çok büyük bir değişiklik ve reform anlamına geldiğini kabul etmişlerdir. Yeni üye olan ülkeleri, söz konusu değişiklikleri ve reformları gerçekleştirme konusunda, karşılıklı görüş alışverişinde bulunarak desteklemeye karar vermişlerdir.
İzleme Yapısı
Bakanlar, Bildiri’ de yer alan tüm konuların uygulanması, Bologna Süreci'nin genel işleyişi ve gelecek Bakanlar toplantısının hazırlanmasını bir İzleme Grubu'na vermiştir. İzleme Grubu; Avrupa Komisyonu ile Bologna Süreci'ne üye ülke temsilcileri ve danışman üye olarak da Avrupa Üniversiteler Birliği, Avrupa Konseyi, Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği, Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri ile UNESCO/CEPES'den oluşmaktadır. Senede iki defa toplanması gereken bu gruba, halihazırdaki AB Dönem Başkanlığı tarafından başkanlık edilip bir sonraki Bakanlar Konferansına ev sahipliği yapacak olan ülke yardımcılığını üstlenecektir.
Yine AB Dönem Başkanlığı'nın başkanlık ettiği bir Kurul, İzleme Grubu toplantıları arasındaki dönemde yapılan çalışmayı incelemekle yükümlüdür. Kurul; başkan, başkan, bir sonraki ev sahibi olarak başkan yardımcısı, önceki, mevcut ve sonraki AB başkanlıkları, İzleme Grubu tarafından bir yıl süreyle seçilen üç taraf devlet, Avrupa Konseyi ve danışman üye olarak da Avrupa Konseyi, Avrupa Üniversiteler Birliği, Avrupa Yükseköğretim Kurumları Birliği ve Avrupa Ulusal Öğrenci Birlikleri'nden oluşacaktır. Kurul kadar İzleme Grubu da gerekli gördüğü takdirde, geçici olarak grupları toplanmaya çağırabilir.
Berlin Bildirgesi için tıklayınız.